Diyarbakir.

[Admin]

Çermik merkezinde ve bağlı köylerde yaşayan insanların tamamı Hanefi mezhebindendir. Çermik Merkez ile Başarı, ****** ve Karamusa köylerinde yalnızca Harput-Elazığ ağzını andıran Türkçe konuşulmaktadır. Diğer köylerde ise Türkçe’nin yanında günlük hayatta Dümbüli (Zaza) ve Kırmançe (Kürtçe) lehçeleri de konuşulmaktadır. Çermik’ten ayrılarak kaza olan Çüngüş merkezi ile köylerinde ise yalnız Türkçe konuşanlar daha çoktur.

Çermik ilçesinde ve yakınlarındaki yer adlarında, eski Oğuz/Türkmen boy ve oymakların hatırasını bulabilirsiniz. Yoğun köyündeki Bayındır (Beyenduran) harabeleri ile Bayındıran köyü Akkoyunluların hükümdar soyunun mensup olduğu 12 boylu iç Oğuz kolunun başta gelen boyundan kalmadır. Çermik’in kuzeyindeki Elifuşağı, batısındaki Keleşuşağı, Polatuşağı, Koçaruşağı, Yoğun, Cullar, Kurtoğlu gibi köyler eski Türkmen ve Kıpçakların hatırasını taşımaktadır.

Ayrıca Çermik çevresinde yaşayan bazı aşiretlerin isimleri eski Oğuz boylarının izlerini taşımaktadır. Örneğin, Badilli (Badılı-Badıllü-Beydilli), Rutan, Karahan, Bucak aşiret isimleri 24 Oğuz boylarından veya oymaklarındandır.

16. yy. Çermik’te çoğunluğu Kale ve Tepe mahallerinde oturan ve hep Türkçe konuşan Ermeni’ler de bulunmuştur. 16. yy. daki Çermik’te Ermeni sayısı, (Prof. Dr. Yusuf Halaçoğlu’nun 16. yy. tahrir defterlerine göre Anadolu şehirlerinde Demografik yapı incelemesine göre ) 586 kişidir. Ayrıca az sayıda ve çoğunluğu Çukur Mahallesinde oturan ve Arapça konuşan Yahudiler de bulunmuştur. Bu gün bu gruplardan kalan kilise ve havra kalıntıları mevcuttur. Günümüzde ilçe ve köylerinde bu etnik yapıya sahip gruplar yoktur.


AĞIZ VE SES ÖZELLİKLERİ
Çermik ve köylerinde kelime sonu ı,u ve ü ünlüleri kurallı olarak i’leşir. Bu yönüyle Diyarbakır merkez ağzı ile paralellik gösterir.
Çermik ve köylerinde ayın ( ع ) ve ha ( ح ) ünsüzleri kullanılmaktadır.
Çermik ve köylerinde ö >o ve ü>u değişmeleri yoğun olarak görülmektedir.
Çermik ve köylerinde kalınlık-incelik uyumsuzluğu hakimdir.
Çermik ve köylerinde fiil çekimlerinde 1. çokluk kişi eki sürekli olarak (u)h ‘dir.
Çermik ve köylerinde şimdiki zaman eki -(i)y yanında -yAr şeklindedir.


Bir Hatıra
Şimdi bizim gordugumüz eskiden biz keçe geyerduh, şindi o yoh çoh şukur, şindi eyi e osmanli zamanına da biz yetişmeduh zatan seferberligte bizim kabileden yedi tene getti, biri de gelmedi. Oni eyi babalarımız zatan her türlü belalari seferberligte çekti, gordi. Yani o asre bahalılıgsa her b işi bahali çalışan aç kalmiy deegil? E…! sona biz, asas biz birenin yerlisi degiluh. Biz konyanin cihanbey kazasınnan kahmişuh. İki asırdan fazıla olir. Şindi bizim nufusumuz dort yuzellinin etrefindeddir. Ordan gelen mesele bi baba, şindi biz birda olmuşuh dort yuzelli nufus filan var. Ordan kahmamız bizim da iki asırdan fazıla olir. Ordan kahmamız orda bizimki emmisinin kızıni kaçırtti, geniye hakaret ettilar kahti, kaçti geldi. Cimirgan koyi var adiyemanda. Cimirgan koyinnan ordan kahti, geldi leylekliye, ordan geldi alose, alosten geldi. Orda veysgilin kabilesi var, onar bizden onbir tene vurdi, bizimkile onnan onbir tene vurdiler. O adamlar kahti, getti şarda. Şindi orda hepisi olmiş aga, bey, efendi cogi olmiş. Milletvekili, bakan, biz ha bele kalduh.